Kalendarium

Rok 1988 był wstępem do historycznych wydarzeń. Sytuacja w Polsce i na świecie dojrzewała do wielkich zmian, które stały się symbolem końca XX wieku. Od chwili podpisania Porozumień Jastrzębskich minęło osiem, a od zakończenia stanu wojennego pięć lat. Przez Związek Radziecki przetaczała się rewolucja pieriestrojki, której walec napierał również na siermiężną rzeczywistość Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Czerwoni generałowie musieli zacząć rozmawiać z opozycją.

Miasto Jastrzębie Zdrój było symbolem oporu wobec komunistycznych władz, o czym dziś pamięta niewielu. Jako jeden z trzech ośrodków walki o wolność i godność Polaków ponownie w roku 1988 skupił na sobie oczy całego świata. W maju miała miejsce nieudana próba strajkowego przebudzenia, która z kolei powiodła się na Wybrzeżu. Jastrzębscy działacze szybko wyciągnęli wnioski z popełnionych błędów. Dzięki solidnemu utajnieniu całej akcji udało się zmylić czujność Służby Bezpieczeństwa. 15 sierpnia rozpoczął się kolejny rozdział w dziejach naszego miasta.

8 maja | 14 maja | 15 maja | 6 czerwca | Sierpień 1988 | 14 sierpnia | 15 sierpnia | 16 sierpnia | 17 sierpnia | 18 sierpnia | 19 sierpnia | 20 sierpnia | 22 sierpnia | 24 sierpnia | 25 sierpnia | 26 sierpnia | 27 sierpnia | 28 sierpnia | 29 sierpnia | 31 sierpnia | 2 września | 3 września | 10 września | 15-16 września | 19 września | 28 września | 18 października | 9 listopada | 18 listopada | 23 listopada | 30 listopada | 4 grudnia | 30 grudnia

8 maja

Tymczasowa Komisja ZakÅ‚adowa „SolidarnoÅ›ci” (TKZ„S”) na KWK „Manifest Lipcowy” w czasie spotkania na plebani koÅ›cioÅ‚a NMP Matki KoÅ›cioÅ‚a podjęła decyzjÄ™ o zorganizowaniu strajku w dniu  8 maja. Termin zostaÅ‚ nastÄ™pnie przesuniÄ™ty na 15 maja. TKZ”S” byÅ‚a ciaÅ‚em niezależnym od Miejskiego Komitetu „SolidarnoÅ›ci” (MK”S”). W jej skÅ‚ad wchodzili: WÅ‚adysÅ‚aw Matysiak (przewodniczÄ…cy), StanisÅ‚aw Kosek ( wiceprzewodniczÄ…cy i sekretarz), Jerzy Nowosielski (wiceprzewodniczÄ…cy) ci trzej stanowili prezydium TKZ - "SokóÅ‚" , Hieronim Ochnio, StanisÅ‚aw Pasek, Józef Pleszak, Jan Golec. W TKZ zorganizowanych byÅ‚o ok. 100 dziaÅ‚aczy "S". We wspomnianym spotkaniu uczestniczyli też Edward Jarek i Andrzej Kornak.

do góry

14 maja
Z uwagi na wyciek informacji o strajku do SB, zatrzymano prewencyjnie W. Matysiaka, J. Pleszaka, S. Paska i Mieczysława Busztę. W mieszkaniu J. Pleszaka skonfiskowano rękopis z żądaniami legalizacji „Solidarności”.

Romuald Bożko, przewodniczący Delegatury Regionalnego Komitetu Wykonawczego (RKW) NSZZ „Solidarność” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego w Jastrzębiu Zdroju zorganizował spotkanie struktur miejskich i zakładowych na plebani kościoła NMP Matki Kościoła. Utworzono wówczas Miejski Komitet „Solidarności” (MK”S”), którego przewodniczącym został Marek Bartosiak (pseud. „Bartek”), jednocześnie szef Niezależnej Organizacji Samoobrony (NOS). Wydano oświadczenie o rozpoczęciu Pogotowia Strajkowego oraz rozpoczęto akcję ulotkową na terenie miasta i kopalni. Waldemar Kapłon wiceprzewodniczący MK”S”, oraz ks. Henryk Białas zajęli się przywożeniem książek i prasy od Józefa Sołowieja.

Służba Bezpieczeństwa (SB) zatrzymała W. Kapłona

do góry

15 maja
Na dworcu kolejowym na KWK „Manifest Lipcowy”, 700 metrów pod ziemią, rozpoczął się kolportaż ulotek. Dozór i ORMO zareagowały nadzwyczaj szybko, przy okazji konfiskując 1300 ulotek. E. Jarek i J. Golec uciekli na plebanię kościoła NMP Matki Kościoła. Kilka dni później J. Golec został zwolniony z pracy.

do góry

6 czerwca
Z inicjatywy członków RKW w akcji składania wniosków o legalizację Tymczasowych Komisji Zakładowych „Solidarności” wzięła udział „Manifest Lipcowy”.

do góry

Sierpień 1988

Rozpoczęły siÄ™ przygotowania do organizacji strajków w Å›lÄ…skich kopalniach. GÅ‚ównÄ… rolÄ™ odegraÅ‚y tu MK"S" - Miejska Komisja ”SolidarnoÅ›ci” (przewodniczÄ…cy Marek Bartosiak) oraz TKZ"S" -Tymczasowa Komisja ZakÅ‚adowa "Solidarność" przy KWK "Manifest Lipcowy" (repreazentowana przez trzyosobowe prezydium "SOKÓŁ" : StanisÅ‚aw Kosek, WÅ‚adysÅ‚aw Matysiak, Jerzy Nowosielski).  Z uwagi na niepowodzenie majowej próby, tym razem o strajkach poinformowana zostaÅ‚a bardzo wÄ…ska grupa osób: Danuta Skorenko i Aadam Kowalczyk z RKW, a także m.in. Jacek KuroÅ„. Drukiem ulotek zajęła siÄ™ Niezależna Organizacja Samoobrony (NOS). DatÄ™ rozpoczÄ™cia protestów ustalono na 15 sierpnia.

do góry

14 sierpnia
W raporcie SB odnoszącym się do ewentualnych akcji strajkowych w Jastrzębiu Zdroju napisano, iż „działacze opozycji nie planują żadnych działań w tym względzie”.

do góry

15 sierpnia

RozpoczÄ…Å‚ siÄ™ strajk na KWK „Manifest Lipcowy”.

GÅ‚ównymi organizatorami TKZ  przy KWK Manifest Lipcowy i MK "S" JastrzÄ™bie Zdrój. Strajk rozpoczynali Krzysztof Zakrzewski i J. Golec.16 sierpnia utworzyÅ‚ siÄ™ ZKS (ZakÅ‚adowy Komitet Strajkowy) w skÅ‚adzie: Jerzy Nowosielski (przewodniczÄ…cy), S. Kosek (wiceprzewodniczÄ…cy)Kazimierz WÅ‚odarek (zabezpieczenie kopalni),  Andrzej Kornak (propaganda),   Zbigniew Molak (aprowizacja), BolesÅ‚aw OlewiÅ„ski (Å‚Ä…czność z innymi zakÅ‚adami), S. Pasek (informacja), Jan PiÅ‚at (warty strajkowe). K. Zakrzewski i Józef Pleszak bez przydziaÅ‚u z zadaniem utworzenia MKS(MiedzyzakÅ‚adowy Komitet Strajkowy). J. Golec nie zostaje przewodniczÄ…cym ponieważ jako wczeÅ›niej zwolniony z kopalni za dziaÅ‚alność zwiÄ…zkowÄ… (gÅ‚ówny inicjator zÅ‚ożenia do SÄ…du wniosku o rejestracjÄ™ SolidarnoÅ›ci) formalnie nie jest pracownikiem kopalni.  K. Zakrzewski i J. Golec pomimo, że w tej fazie strajku pozostajÄ… bez funkcji nadal sÄ… uznawani za przywódców tego strajku. DoradcÄ… strajkujÄ…cych zostaÅ‚a D. Skorenko, która przedostaÅ‚a siÄ™ na kopalniÄ™ w nocy z 16/17 sierpnia.

ProtestujÄ…cy zażądali m.in. legalizacji „SolidarnoÅ›ci” i realizacji postulatów z 1980 roku. W nastÄ™pnych dniach do strajku przyÅ‚Ä…czajÄ… siÄ™ pozostaÅ‚e jastrzÄ™bskie kopalnie oraz zakÅ‚ady z sÄ…siednich miast.

do góry

16 sierpnia
RKW jednoznacznie udzieliła poparcia strajkującym, argumentując, iż jest on „w pełni uzasadnionym protestem robotników polskich przeciwko kompletnej nieudolności władz”.

Na KWK „Manifest Lipcowy” niespodziewanie pojawił się Tadeusz Jedynak, który w lipcu 1988 roku poleciał do Australii. Dostał się na teren zakładu podając się za funkcjonariusza SB.

Początek strajku w KWK „XXX-lecia PRL” (przewodniczący Leszek Szuwarski).

do góry

17 sierpnia

RozpoczÄ…Å‚ siÄ™ strajk na KWK „Moszczenica” (przewodniczÄ…cy Marian Nowak), KWK „Morcinek” w Kaczycach (przewodniczÄ…cy Andrzej Andrzejczak), KWK „Marcel” w Radlinie (przewodniczÄ…cy Jan MaÅ‚ek) i wielu innych.

Na plebani koÅ›cioÅ‚a NMP Matki KoÅ›cioÅ‚a zostaÅ‚ wydrukowany pierwszy egzemplarz „Moszczenickiego Informatora Strajkowego”.

O godz. 21.30 przy KWK „Manifest Lipcowy” powstaÅ‚ MiÄ™dzyzakÅ‚adowy Komitet Strajkowy (MKS) w skÅ‚adzie: K. Zakrzewski - przewodniczÄ…cy, Alojzy Pietrzyk - wiceprzewodniczÄ…cy, Grzegorz Stawski – rzecznik prasowy, ZdzisÅ‚aw Czerwiec, J. Pleszak, Marek SzczygieÅ‚, StanisÅ‚aw Trzeciak (KWK „Manifest Lipcowy”), Franciszek GreÅ„ (KWK „JastrzÄ™bie”), Wiktor Krywulko (KWK „XXX-lecia PRL”), BolesÅ‚aw Nowak (KWK „Moszczenica”), Leszek Wdowiak (KWK „Borynia”), Zbigniew GnaÅ› (ZakÅ‚ad Odmetanowania KopalÅ„), SÅ‚awomir JÄ™drzejkiewicz (ZakÅ‚ad Robót Górniczych), Henryk Kryza, Waldemar Ptak (KWK „ZMP”), Tadeusz Rzepa (KWK „1 Maja”), Andrzej SokoÅ‚owski (KWK „Andaluzja”), Leszek Zubik (KWK „Morcinek”). Rzecznikiem MKS zostaÅ‚ Lech Osiak.

do góry

18 sierpnia
Rozpoczął się strajk na KWK „Jastrzębie” ( przewodniczący Wiesław Oziembłowski)

do góry

19 sierpnia
Rozpoczął się strajk na KWK „Borynia” ( przewodniczący Roman Chwastyk).

Sztab strajkowy został zorganizowany przy parafii kościoła NMP Matki Kościoła przy udziale ks. Bernarda Czerneckiego. Powstała „Codzienna Gazeta Strajkowa” pod kierownictwem M. Bartosiaka, redagowana przez studentów Uniwersytetów: Jagiellońskiego (Piotr Hertig, Jarosław Kałuża, Zdzisław Kuzar, Jacek Płaza), Wrocławskiego (Jacek Protasiewicz) i Śląskiego (Adam Turula). Była następnie dostarczana do zakładów. Na plebani zjawili się m.in. Henryk Sienkiewicz (przewodniczący RKW), Leszek Piotrowski, Władysław Siła-Nowicki, Andrzej Wielowieyski, Ludwika Wujec, Anita Gargas, Dorota i Przemysław Miśkiewiczowie oraz dziennikarze zachodnich stacji telewizyjnych.

Do strajkujących na KWK „Manifest Lipcowy” przyjechali m.in. Bogdan Lis (jako wysłannik Lecha Wałęsy), Jan Lityński, Ryszard Bocian (KPN), Marek Antoni Nowicki (Komitet Helsiński), Jarosław Szczepański, Elżbieta Misiak, Kazimierz Centkowski i Jan Andrzej Górny.

Strajkujący górnicy są rozżaleni faktem braku wsparcia finansowego dla MK”S” ze strony RKW. Przerywana była łączność i brakowało żywności.

do góry

20 sierpnia
Komitet Obrony Kraju (KOK) podjął decyzję o rozpoczęciu przygotowań do wprowadzenia stanu wyjątkowego. Szczególnie dotyczyło to wydarzeń w Jastrzębiu Zdroju i na całym Śląsku.

do góry

22 sierpnia
Rozpoczęcie akcji propagandowej ze strony władz pod postacią rozrzucanych ulotek szkalujących NSZZ „Solidarność” i straszących odpowiedzialnością karną. W telewizji przeprowadzona została nagonka na strajkujących. Zakłady pracy zostały otoczone przez Zmotoryzowane Oddziały Milicji Obywatelskiej (ZOMO).

Początek rozmów członków MKS z władzami. Negocjacje (bez wiedzy strajkujących) prowadził również L. Wałęsa wraz z gronem ekspertów.

do góry

24 sierpnia
Zakończenie strajku na KWK „Morcinek” po brutalnej pacyfikacji milicji i zatrzymaniu A. Andrzejczaka, który został zwolniony z aresztu następnego dnia.

Pacyfikacja strajku na KWK „Borynia”.

Na wieść o pacyfikacjach na KWK „XXX-lecia PRL” 15 górników zdecydowało się na kontynuowanie strajku na dole kopalni.

Pod wpływem gróźb większość strajkujących opuściła KWK „Moszczenica”, na której pozostało 55 osób pod przewodnictwem Mariana Nowaka, do strajkujących dołącza R. Bożko , który przerywa pobyt w szpitalu . Zdecydowali się kontynuować protest na dole kopalni.

do góry

25 sierpnia

Niektórzy strajkujÄ…cy z KWK „Morcinek” wraz z przewodniczÄ…cym przyÅ‚Ä…czyli siÄ™ do protestu na KWK „Manifest Lipcowy”: A. Andrzejczak, Franciszek CichoÅ„, PrzemysÅ‚aw Kasprzak, MirosÅ‚aw Klantowicz, Bogdan Kulma, Mariusz Mordanowski, WÅ‚odzimierz Orlich, Andrzej Skorulski, Adam Wasilewski i Dariusz Å»urowicz.

Olga Michalecka i Anita Gargas zdecydowaÅ‚y siÄ™ udać na KWK „XXX-lecia PRL” celem przeprowadzenia reportażu o górnikach strajkujÄ…cych pod ziemiÄ….  W drodze na kopalniÄ™ zostajÄ… zatrzymane na 48 godz, w KM MO w Jastrzebiu Zdroju. Wraz z nimi zatrzymano Adama Kowalczyka i Jan Matyska.

do góry

26 sierpnia
Gen. Czesław Kiszczak złożył ofertę spotkania z przedstawicielami protestujących. Strajkujący z Gdańska, Szczecina, Jastrzębia i Stalowej Woli upoważnili L. Wałęsę do prowadzenia rozmów na temat legalizacji „Solidarności”. W następnych dniach ze strony władz padła propozycja organizacji „okrągłego stołu” pod warunkiem wygaszenia strajków.

Nie powiodła się próba zastraszenia strajkujących w KWK „Manifest Lipcowy” dzięki postawie T. Jedyna. Reakcją na demonstrację siły ze strony milicji było intonowanie pieśni religijnych i patriotycznych, które jednoczyły protestujących.

Zakończenie strajku w KWK „XXX-lecia PRL”

do góry

27 sierpnia
Zakończenie strajku w KWK „Moszczenica”, gdzie przez ostatnie trzy dni strajkowało pod ziemią 55 osób (przewodniczący M. Nowak). W Jastrzębiu strajkowały nadal: KWK „Manifest Lipcowy” i KWK „Jastrzębie”.

do góry

28 sierpnia

ZakoÅ„czenie strajku w KWK” Jastrzebie”.

Na KWK „Manifest Lipcowy” powstaÅ‚a jawna Tymczasowa Komisja ZakÅ‚adowa „SolidarnoÅ›ci” w skÅ‚adzie: E. Jarek (przewodniczÄ…cy), K. WÅ‚odarek (wiceprzewodniczÄ…cy), S. Kosek (sekretarz), StanisÅ‚aw Cimoszko, J. Golec, A. Kornak, B. OlewiÅ„ski, S. Pasek, J. PiÅ‚at i Piotr Åšwierczewski.

Dyrekcja kopalni odmówiÅ‚a rozmów z MKS.

do góry

29 sierpnia
Doradcy z KWK „Manifest Lipcowy”: J. Lityński, B. Lis, J.A. Górny i D. Skorenko otrzymali wezwanie do prokuratury w charakterze podejrzanych o kierowanie nielegalną akcją protestacyjną.

do góry

31 sierpnia
Milicja przeprowadziła pozorowany atak na KWK „Manifest Lipcowy”, co skłoniło wielu strajkujących do ucieczki z zakładu.

Gen. Cz. Kiszczak zapewnił po spotkaniu z L. Wałęsą i bp Jerzym Dąbrowskim, że za strajki nie będą groziły protestującym żadne represje. L. Wałęsa wezwał do zakończenia strajków, co zostało przyjęte bez entuzjazmu. Podobny apel wygłosił Episkopat. W następnych dniach zakończyły się protesty w Stalowej Woli i na Wybrzeżu.

do góry

2 września
Na KWK „Manifest Lipcowy” pojawił się L. Wałęsa z zamiarem wygaszenia strajku. Przewodniczący „Solidarności” mówił o konieczności rozmów przy „okrągłym stole”. Opór przed zakończeniem protestu wiązał się z brakiem gwarancji bezpieczeństwa ze strony władz. L. Wałęsa podpisał „glejty” gwarantujące osobiste bezpieczeństwo protestującym, z których władza nie wywiązała się. Wielu górników powołano do wojska, wyrzucono z pracy lub przesunięto na gorsze stanowiska.

do góry

3 września

O godz. 1.25 na KWK „Manifest Lipcowy” zakoÅ„czyÅ‚y siÄ™ rozmowy pomiÄ™dzy MKS a Janem Jadczykiem (Gwarectwo JastrzÄ™bsko-Rybnickie) i dyrektorem kopalni Karolem GrzywÄ…. Podpisano stosowne dokumenty gwarantujÄ…ce bezpieczeÅ„stwo strajkujÄ…cym oraz przyjÄ™cie wczeÅ›niej zwolnionych.

O godz. 6.00 poprzez opuszczenie zakÅ‚adu przez protestujÄ…cych zakoÅ„czyÅ‚ siÄ™ strajk na KWK „Manifest Lipcowy”. DokÅ‚adnie 8 lat wczeÅ›niej, o tej samej porze zakoÅ„czyÅ‚ siÄ™ strajk, po którym podpisano Porozumienie JastrzÄ™bskie.

do góry

10 września
Krajowy Komitet Wykonawczy wraz z delegatami wcześniej strajkujących zakładów udzielił poparcia L. Wałęsie w związku z rozmowami dotyczącymi projektowanego „okrągłego stołu”. Ze strony jastrzębskiego MKS-u oświadczenie podpisał A. Pietrzyk.

do góry

15-16 września
Odbyły się dwa spotkania przygotowawcze L. Wałęsy i gen. Cz. Kiszczaka dotyczące przygotowania do obrad „okrągłego stołu”. W spotkaniach brał udział A. Pietrzyk.

do góry

19 września
Rząd Zbigniewa Messnera podał się do dymisji. Wielu członków ówczesnej „Solidarności” jako głównego bohatera tamtych wydarzeń wskazywało M. Bartosiaka.

do góry

28 września
Komitety strajkowe na obszarze całego kraju przekształciły się w komitety założycielskie NSZZ „Solidarność”.

do góry

18 października
Funkcjonariusze SB brutalnie pobili L. Szuwarskiego (przewodniczącego Komisji Zakładowej KWK „XXX-lecia PRL”) i Sławomira Kozłowskiego.

do góry

9 listopada
Demonstracja przy budynku Sądu Pracy w Jastrzębiu Zdroju zwolnionych z kopalni górników, których, mimo obietnic władz, nie przywrócono do pracy.

do góry

18 listopada
Kolejne bezowocne spotkanie L. Wałęsy i gen. Cz. Kiszczaka.

do góry

23 listopada
Do pracy powróciła większość zwolnionych górników.

do góry

30 listopada
Miała miejsce słynna debata L. Wałęsy i Alfreda Miodowicza (przewodniczącego OPZZ).

do góry

4 grudnia
Kilkutysięczna manifestacja z okazji „Barbórki” w Jastrzębiu Zdroju z udziałem delegacji z całej Polski.

do góry

30 grudnia
Wiece na KWK „Manifest Lipcowy”, w których protestujący żądają przywrócenia do pracy J. Golca.

do góry